Yaşa bağlı makula dejeneresansı 60 yaşın üstündeki hastalarda geri dönüşümsüz görme kaybının en önemli sebeplerindendir. Makula (sarı nokta) retina yüzeyinde yer alan ve keskin görmemizi sağlayan çok küçük bir alandır. Metabolizması yüksek olan bu alanda ileri yaşlarda anormal madde birikimi (drusen), doku kaybı (atrofi) veya altındaki tabakalarda yeni damar oluşumları ortaya çıkabilir. Makula dejeneresansının başlıca iki tipi vardır.
Drusen ve jeografik atrofi ile karakterizedir. Yaşa bağlı makula dejeneresansı’nın yavaş ilerleyen bir formu olup tüm hastaların %85’ini kapsar.
Resim 1 (a,b): Üstteki resimlerde, kuru tip yaşa bağlı makula dejeneresansına bağlı sarı renkteki madde birikimleri (drusen) gösterilmektedir (siyah oklar).
Koroidal neovaskülarizasyon ile karakterize olup subretinal skar oluşumu ile sonlanır. Hızlı ilerler ve kalıcı görme kaybı ile sonuçlanır. Genellikle hastalar hızlı başlayan, cisimleri ve yazıları eğri görme şikayeti ile başvururlar. Çoğu hastada, hemorajik retina pigment epitel (RPE) dekolmanı, vitreus içi kanaması, subretinal skar oluşumu, masif eksudasyon ve eksudatif retina dekolmanı gibi komplikasyonlar nedeni ile prognoz kötüdür.
Resim 2: Yandaki resimde, yaş tip sarı nokta hastalığına bağlı hemorajik retina pigment epitel dekolmanı (beyaz ok) ve subretinal skar (siyah ok) görülmektedir.
Resim 3: Yandaki resimde, yaş tip sarı nokta hastalığına bağlı, sarı-beyaz renkte membran skarı görülmektedir (siyah ok).
Yaşa bağlı makula dejeneresansı oluşmasında en önemli risk faktörü yaştır. Ancak hipertansiyon, sigara kullanımı ve ailede benzer bir klinik durumun olması da olasılığı arttırır. Yaşa bağlı makula dejeneresansı tiplerinin belirlenmesinde ve tedavinin planlanmasında fundus floresein anjiyografi ( FFA ) çok önemli yer tutar. İndosiyanin yeşil anjiyografi ( ICG ) bazı durumlarda FFA’ya göre üstünlük taşır. Aynı zamanda hastalığın tanı ve takibinde optik koherens tomografi ( OKT ) oldukça yararlıdır.
Yaşa bağlı makula dejeneresansı’nın önlenmesine yönelik yapılacakların başında, yaşam biçiminin ve beslenmenin düzenlenmesi önemli bir rol oynar. Sigara kullanımı, yüksek tansiyon, stres yaşa bağlı makula dejeneresansı’nın gelişimini kolaylaştıran ve hızlandıran etkenlerin başında gelir. Buna karşılık taze sebze ve meyve ile düzenli beslenme, hastalığın oluşumunu geciktiren faktörlerdir. Bunun yanı sıra çinko, mangan, selenyum, E vitamini gibi maddelerin alınmasının, yaşa bağlı makula dejeneresansı’nın gelişimini geciktirdiği ya da yavaşlattığı gösterilmiştir.
Eksudatif (yaş tip) yaşa bağlı makula dejeneresansı’nın tedavisinde günümüzde değişik tedavi seçenekleri bulunmaktadır. Yapılacak tedavi hastalığın tipi, sarı noktaya olan uzaklığı ve evresi ile yakından alakalıdır.
Yaşa bağlı makula dejeneresansı tedavisi için seçilmiş hastalarda laser fotokoagulasyon ve fotodinamik tedavi ( FDT ) uygulanabilir. Günümüzde antianjiojenik ilaçların intravitreal enjeksiyon olarak kullanımı da popülerlik kazanmıştır ve iyi sonuçlar vermektedir.
60 yaşın üzerindeki kişiler haftada bir defa uzak gözlüklerini takarak önce bir sonra diğer gözlerini kapayarak net görüp görmediklerini, görmelerinde bir değişiklik olup olmadığını değerlendirmelidirler. Bunun yanı sıra yakın gözlüklerini takarak, Amsler kartı adı verilen 5 mm eninde ve 5 mm boyunda küçük karelerden oluşan kareli bir kağıdın merkezine bakarken, çizgilerde kırıklık olup olmadığını kontrol etmelidirler. Görmesinde bir farklılık olan ya da çizgilerde kırıklık saptayan bir hastanın zaman kaybetmeden göz hekimine başvurması hastalığın erken devrede saptanmasına ve tedavisine imkan tanır.
Resim 4: Sağlıklı makula ile Amsler kartındaki çizgiler düzgün ve birbirine paralel olarak görülmektedir.
Resim 5: Sarı nokta hastalığı gibi makulasında hasar olan birisi normal bir Amsler kartının ortasındaki siyah noktaya baktığı zaman çevredeki çizgilerde eğrilme (a) veya üzerlerinde siyah gölge (b) varmış gibi görür.